LAW 12 Overijssels Havezatenpad

Het Overijssels Havezatenpad, de naam zegt het al, loopt dwars door Overijssel, langs een groot aantal havezaten, kastelen en landgoederen die deel uitmaken van het cultureel erfgoed van de provincie.Een havezate is een versterkt huis (burcht), hofstede, hof of hoeve. Een havezate kan deel uitmaken van een landgoed, een groot stuk grond met landerijen, bossen en tuinen, woongebouwen en bedrijfsgebouwen, zoals boerderijen, een (water)molen, een duiventil of houtschuren. Een havezate is niet hetzelfde als een kasteel, want een kasteel heeft altijd een verdedigingsfunctie. Het is meestal alleen een groot stenen huis met verdedigingstorens (donjons), omgeven door een gracht. Hiervan is er nog één in Overijssel: kasteel Rechteren bij Dalfsen.
In de 17e eeuw was het bezit van een havezate een voorwaarde voor het lidmaatschap van een ridderschap. En inschrijving in het register van Ridderschap en Steden gaf toegang tot de Landdag, de raad die de provincie Overijssel bestuurde. De Landdag vergaderde trouwens regelmatig bij Zwolle, wat nu ook de hoofdstad van de provincie is. Meer details over het bestuur is te vinden in de inleiding van de nieuwe wandelgids.
Aan het eind van de 18e eeuw werden veel havezaten afgebroken of verkocht aan rijke burgers, zoals kooplieden uit de Hanzesteden en textielfabrikanten, zoals Van Heek, Scholten en Ten Cate. In de 20e eeuw zijn verschillende landgoederen overgenomen door stichtingen zoals Natuurmonumenten, Landschap Overijssel en Staatsbosbeheer.

Havezaten

Bekende havezaten die de wandelroute passeert, zijn:
– Huize Twickel bij Delden. Het totale bezit omvat ongeveer 6700 hectare en dat kun je wel zien, want komend vanuit Oldenzaal zie je al vóór Beckum boerderijen met de kenmerkende witte luiken met daaromheen een zwarte rand. En dat gaat door tot bij Goor.
– In en rondom Diepenheim staan: huize Diepenheim, Wegdam, Weldam, Nijenhuis, Warmelo en Westerflier. Dat daar zoveel havezaten liggen, heeft te maken met de ligging op de rand van de Sallandse heuvelrug, aan de handelsroute tussen oost en west. De bisschop van Utrecht was hier de baas, maar liet zich vertegenwoordigen door een edelman en die werd weer geholpen door borgmannen. Die vestigden zich in de omgeving om in tijden van nood snel gewapende hulp te kunnen bieden. In de gids staat een interview met Just Schimmelpenninck, een van de eigenaren van landgoed Nijenhuis en Westerflier. Hij legt uit wat er allemaal bij het beheer van een landgoed komt kijken.
– Langs de Regge zijn ook heel wat landgoederen te vinden, waaronder ook enkele oude havezaten, zoals Grimberg, Schuilenburg, Archem, Eerde en Het Laer (bij Ommen). Ze liggen in het algemeen dicht bij de rivier, op de wat hogere zandige ruggen langs de rivier, die zich goed leenden voor de aanleg van tuinen en (jacht)bossen.
– Ook langs de Vecht liggen oude havezaten op de rivierduinen, zoals kasteel Rechteren, Den Berg, De Horte en Soeslo.

Andere onderdelen

In het oosten en het noordwesten van de provincie, in Oost-Twente, in de Wieden en Weerribben en in het Steenwijkerwold liggen geen havezaten, maar dit zijn toch een paar heel fraaie stukken van de uitgestrekte provincie, met bijzondere natuur- en cultuurhistorische elementen. Dat geldt ook voor het Land van Vollenhove, waar op een klein oppervlak alles te vinden is wat in heel Overijssel ook voorkomt: wei- en hooilanden, kampen en essen, heuvels en havezaten. En niet te vergeten het oude stadje Vollenhove.
Tot slot is er in de gids een tweedaagse tocht beschreven, van Delden via natuurvriendenhuis Krikkenhaar naar Almelo, en er is ook een beschrijving van Steenwijk naar natuurvriendenhuis Hunehuis.
Al met al genoeg mogelijkheden om heerlijk te wandelen!